អ្នកភូមិដាច់ស្រយាលមួយ នៅខេត្តកំពត អំពាវនាវដល់អ្នកពាក់ព័ន្ធ ពិនិត្យការចាយវាយថវិកាជាតិ តាមសាលារដ្ឋ ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព
ខេត្តកំពត ៖ អ្នកភូមិជនបទដាច់ស្រយាលមួយកន្លែង នៅខេត្តកំពតអំពាវនាវដល់ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ពិនិត្យការចាយវាយថវិកាជាតិ នៅតាមសាលារដ្ឋ ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព។ ពួកគាត់មួយចំនួន ថ្លែងដូចៗគ្នាថា ខ្លួនពុំធ្លាប់បានដឹងពីចំនួន នៃកញ្ចប់ថវិកាដែលក្រសួងអប់រំ ដាក់មកសាលាដែលកូនៗពួកគាត់ កំពុងរៀននោះទេ។ ពួកគេបន្តថា បើរដ្ឋមានថវិកាបែងចែកគ្រប់គ្រាន់មកហើយ សូមធ្វើយ៉ាងណាចាយវាយឱ្យបានត្រឹមត្រូវ និងតម្លាភាព។
ចំណែកនាយកសាលាមួយកន្លែង ស្ថិតនៅឃុំស្រែជាខាងជើង ស្រុកដងទង់ ខេត្តកំពត ឆ្លើយតបថា សាលាមានរបាយការណ៍ ចំណូលចំណាយជាក់ស្ដែង ដោយតម្លាភាព និងបិទផ្សព្វផ្សាយនៅកន្លែងផ្ដល់ព័ត៌មានរបស់សាលា ប៉ុន្តែ លោកថា អាណាព្យាបាលទេ ដែលមិនចូលរួមតាមដាន និងសាកសួរមកគណៈគ្រប់គ្រងសាលា។
រីឯសង្គមស៊ីវិល ដែលឃ្លាំមើលវិស័យអប់រំ និងសិទ្ធិមនុស្សថា ក្រសួងគួរជំរុញទៅការិយាល័យអប់រំ ស្រុកពង្រឹងយន្តការ របស់ក្រសួងអប់រំ ឱ្យមានតម្លាភាព ចំណែកអាណាព្យាបាល គួរស្វែងយល់ពីសិទ្ធិ របស់ខ្លួនបន្ថែម ដើម្បីចូលរួមអភិវឌ្ឍ និងកសាងអនាគតកូនៗ របស់ខ្លួន។
អ្នកភូមិនៅក្បែរភ្នំវល្លិ អតីតជំរុំ របស់ខ្មែរក្រហម ស្ថិតនៅឃុំស្រែជាខាងជើង ស្រុកដងទង់ ខេត្តកំពត ជាប់នឹងស្រុកដំណាក់ចង្អើរ ខេត្តកែប ភាគច្រើនលើសលប់ជាកសិករ ធ្វើស្រែចម្ការ តាមយថាផល នារដូវវស្សា នៅពេលមានទឹកភ្លៀងជោគជាំ។
តំបន់នេះ មានចម្ងាយជាង ១៥០គីឡូម៉ែត្រ ខាងត្បូង រាជធានីភ្នំពេញ និងប្រមាណ ៦០គីឡូម៉ែត្រ ភាគខាងកើត នៃទីរួមខេត្តកំពត។
សាលាបឋមសិក្សាមួយឈ្មោះថា ខ្នាចប្រីយ៍ បង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ២០០២។ សាលានេះ មានអគារថ្មផ្ទាល់ដី ពីរខ្នង ៧បន្ទប់ និងអគារចាស់ប្រក់ស័ង្កសី ១ខ្នង ២បន្ទប់ ផ្ទុកសិស្សពីថ្នាក់មត្តេយ្យ ដល់ថ្នាក់ទី៦ ចំនួន ១៤១នាក់។ អាណាព្យាបាលខ្លះចំណាយពេលនាំកូនៗ របស់ខ្លួនមកសាលា ទិញអាហារពេលព្រឹក ដើម្បីទទួលទានមុនរគាំងចូលសាលា នៅមុនម៉ោង៧ ជាប្រចាំ។
សិស្សធំៗបន្តិចជិះកង់ឌុបគ្នា ខ្លះជិះតែឯង ខ្លះផ្ទះនៅជិតសាលា នាំគ្នាដើរស្ពាយកាតាបមកជាក្រុម និងមានកាន់លុយទិញចំណីអាហារ ក្នុងទីធ្លាសាលា។
សាលារៀននេះ ស្ថិតនៅកណ្ដាលភូមិជាប់របងវត្តខ្នាចប្រីយ៍ ព័ទ្ធដោយផ្ទះតូចធំមួយៗ ជុំជិតដោយចម្ការស្វាយណែនណាន់តាន់តាប់។
អ្នកភូមិភាគច្រើន សុទ្ធតែអះអាងថា ពុំដែលដឹងពីកញ្ចប់ថវិកាជាតិ របស់ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា បែងចែកមកសាលារៀងរាល់ឆ្នាំទេ។ ពួកគាត់ដឹងត្រឹមថា លុយរដ្ឋ ឱ្យមកនាយកសាលាចាត់ចែង ហើយពួកគាត់ចូលរួមថវិកាតិចតួច ពេលនាយកស្នើសុំសម្រាប់កិច្ចការទូទៅ ដូចជា៖ ធ្វើរបង និងព្រីនសំណៅឯកសារកូនៗ ប្រឡងម្ដងម្កាលប៉ុណ្ណោះ។
អតីតទាហានខ្មែរក្រហមមួយរូប លោក ជៅ វ៉ាន់នី និងភរិយាដែលមានវ័យជាង ៦០ឆ្នាំ ស្របាលគ្នា បានជួបជជែកជាមួយអ្នកសារព័ត៌មានយើងនៅមុខផ្ទះ របស់ពួកគាត់ ដែលមានចម្ងាយមិនឆ្ងាយពីរបងសាលារៀនថា បច្ចុប្បន្ននេះ ពួកគាត់មានចៅប្រុសម្នាក់រៀននៅសាលារៀនក្បែរផ្ទះនេះ។ រៀងរាល់ព្រឹក ចៅគាត់បានដើរទៅរៀនដូចក្មេងៗដទៃដែរ។ ពួកគេគាត់អះអាងថា តាំងពីកូនតមកចៅជាង ២០ឆ្នាំនេះ ពួកគាត់មិនដែលដឹងថា សាលាខ្វះខាត ឬមានលុយប៉ុនណា ដើម្បីអភិវឌ្ឍសាលាទេ។ ពួកគាត់ថា ម្ដងម្កាលនាយកសាលា ស្នើជួបអាណាព្យាបាល ហើយស្នើសុំថវិកាធ្វើនេះធ្វើនោះ ពួកគាត់បានត្រឹមចូលលុយ តិចតួច តាមលទ្ធភាព។
លោក ជៅ វ៉ាន់នី រៀបរាប់បន្តថា៖ «កាលមុនចូលឆ្នាំ (ខែមីនា) សាលាធ្លាប់ហៅឪម៉ែ (អាណាព្យាបាល) ទៅប្រជុំ បាទ! ហើយសុំឱ្យជួយធ្វើរបងសាលាអ៊ីនឹង។ គ្រូធី សុំថា ម្នាក់១ម៉ឺន (រៀល) ព្រោះខ្វះលុយជាងចាក់បង្គោលអ៊ីជាដើម»។
អតីតទាហានខ្មែរក្រហមរូបនេះបន្តថា ពួកគាត់តែងចូលរួមតាមលទ្ធភាពជានិច្ច ទោះពេលខ្លះ សាលាស្នើសុំ ១ពាន់រៀល សម្រាប់បោះពុម្ពឯកសារប្រឡង ឬធ្វើអ្វីមួយ។ ចុងក្រោយលោកស្នើថា បើសាលាមានថវិកាដែលក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា ទម្លាក់មកទៀងទាត់ និងគ្រប់គ្រាន់ហើយនោះ សូមធានាថា ការចាយវាយគ្រប់យ៉ាងឱ្យបានត្រឹមត្រូវ និងតម្លាភាព។
មិនខុសពីលោក ជៅ វ៉ាន់នី ភរិយាអតីតទាហានខ្មែរក្រហមមួយរូបទៀត លោកស្រី យឹម ងឹម បានរៀបរាប់ស្រដៀងគ្នានេះថា ពួកគាត់ចង់តែឱ្យសាលាមានលុយអភិវឌ្ឍគ្រប់គ្រាន់ ប្រើប្រាស់ច្បាស់លាស់ ហើយពួកគាត់ក៏នឹងចូលរួមបន្ថែមទៀតតាមលទ្ធភាព។ លើសពីនេះលោកស្រីស្នើឱ្យក្រសួងអប់រំ និងអ្នកពាក់ព័ន្ធពិចារណាបង្កើនដល់អនុវិទ្យាល័យនៅទីតាំងសាលាបឋមសិក្សាខ្នាចប្រីយ៍នេះផង។
លោកស្រី យឹម ងឹម រៀបរាប់បន្តថា៖ «ពូអើយ! បើសាលាមានលុយពីលើ (ក្រសួង) ធ្វើនេះធ្វើនោះគ្រប់គ្រាន់ហើយ សុំតែច្បាស់លាស់អីទៅ។ បើជួយដល់ឱ្យមានទី៧ ទី៩ ទៀត កាន់តែល្អ ព្រោះក្មេងៗទៅស្រែជា (អនុវិទ្យាល័យ) ឆ្ងាយដែរហ្នឹង។ ខ្ញុំមានតែប៉ុណ្ណឹង»។
ឆ្លើយតបនឹងការលើកឡើង របស់ពលរដ្ឋ នាយកសាលាបឋមសិក្សាខ្នាចប្រីយ៍ លោក ផូ សុធី អះអាងប្រាប់សារព័ត៌មាន “កម្ពុជាថ្ងៃនេះ” កាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា ថា សាលារបស់លោក មានរបាយការណ៍ចំណូលចំណាយជាក់ស្ដែង តម្លាភាព និងបិទផ្សព្វផ្សាយការចំណាយរៀងរាល់ ៦ខែម្ដង នៅកន្លែងផ្ដល់ព័ត៌មានរបស់សាលា ប៉ុន្តែ លោកថា អាណាព្យាបាលភាគច្រើនមិន ដែលចូលរួមតាមដាន មើលព័ត៌មាននៅកន្លែងផ្សព្វផ្សាយ និងសាកសួរមកគណៈគ្រប់គ្រងសាលា។
លោក ផូ សុធី អះអាងបន្តថា សាលាមានហិរញ្ញិកធ្វើរបាយការណ៍ចំណាយរៀងរាល់ខែ ដាក់ជូនទៅការិយាល័យអប់រំស្រុក និងស្នើកញ្ចប់ថវិកាជាប្រចាំមកចំណាយតាមតម្រូវជាក់ស្ដែង ដូចការណែនាំពីថ្នាក់លើ។
លោក ផូ សុធី រៀបរាប់ថា៖ «នេះជាលោកគ្រូ ញ៉ឹប សម្បត្តិ នាយករងសាលា។ គាត់ធ្វើរបាយការណ៍ចំណាយ ដាក់ទៅការិយាល័យអប់រំស្រុក និងមានបិទផ្សាយនៅក្ដារព័ត៌មានបន្ទប់ប្រជុំ ៦ខែម្ដង។ មានអីសួររឿងលុយកាក់ចាយនេះ ចាយនោះ គាត់ (ញឹក សម្បត្តិ) ប្រាប់បាន។ គាត់នៅនឹងស្រាប់»។
បន្ទាប់ពីរៀបរាប់រួច លោក ផូ សុធី ក៏ងើបដើរទៅក្ដារព័ត៌មាន ដើម្បីបង្ហាញក្រដាសរបាយការណ៍ចំណាយ។ ប៉ុន្តែ នៅលើក្ដារព័ត៌មាននោះមិនមានក្រដាស ដែលលោកអះអាងថា ជារបាយការណ៍ចំណាយរៀងរាល់ ៦ខែម្ដងឡើយ។
លោកងាកមកវិញ ហើយប្រាប់ថា ក្រដាសនេះទំនងជារហែកជ្រុះពីពីក្ដារព័ត៌មានហើយ។
ទោះជាយ៉ាងណា នាយករងសាលាបឋមសិក្សាខ្នាចប្រីយ៍លោក ញ៉ិប សម្បត្តិ ដែលជាហិរញ្ញិក គ្រប់គ្រងរបាយការណ៍ចំណាយ បានបង្ហាញថា សាលាបឋមសិក្សាជនបទដាច់ស្រយាលមួយនេះ មានកញ្ចប់ថវិកាពីថ្នាក់ជាតិ សរុបជាង ១០លាន (១០.១៨៦.៧០០) រៀល ក្នុងរយៈពេល១ឆ្នាំ។ ក្នុងនោះចំណាយថេរ ឬចំណាយគាំទ្រ ដែលចំណាយលើថ្លៃរដ្ឋបាល ទឹក ភ្លើង និងអភិវឌ្ឍសាលារៀនដូចជា ធ្វើរបង សួនច្បារ ជាដើម ជាង ៥លាន ៥សែន (៥.៥៥០.០០០) រៀល។ ចំណែកលើអាហារូបករណ៍សិស្សក្រីក្រ ១៣នាក់ ជាង ២លាន (២.១៦៩.២០០) រៀល។ ចំណាយបន្ថែមសម្រាប់តម្រូវការសាលា ២លានរៀល និងចំណាយសម្រាប់ថ្នាក់មត្តេយ្យ ជិត ៥០ម៉ឺន (៤៦៧.៥០០) រៀលទៀត។
លោកបន្តថា រៀងរាល់ខែ សាលាត្រូវរាយការណ៍ទៅការិយាល័យអប់រំស្រុកដងទង់ នៅមុនដាច់ខែ ដូចជា ថ្លៃអគ្គិសនី ថ្លៃទិញសម្ភារៈការិយាល័យ និងស្នើបន្ថែមសម្រាប់ខែខាងមុខជាដើម។ រាល់របាយការណ៍ថវិកាទាំងអស់ សាលាត្រូវធ្វើជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ ភ្ជាប់នឹងវិក្កយបត្រពីហាងទំនិញជាក់ស្ដែង ដើម្បីជូនការិយាល័យអប់រំស្រុក ហើយត្រូវបញ្ចូលទិន្នន័យនោះ ទៅក្នុងប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងចំណាយរបស់ថ្នាក់ជាតិ តាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត។
លុះនៅដើមខែសីហា គណៈគ្រប់គ្រងសាលាបឋមសិក្សាខ្នាចប្រីយ៍ បានបិទក្រដាសថ្មីស្ដីពីរបាយការណ៍ចំណូលដែលសាលាទទួលបានពីក្រសួង បន្ទាប់ពីរហែកជ្រុះពីក្ដារព័ត៌មាន។
ប័ណ្ណចំណូលកាលពីថ្ងៃទី២១ ខែកុម្ភៈ ២០២៤ បង្ហាញថា សាលាបឋមសិក្សាខ្នាចប្រីយ៍ទទួលបានថវិកាពីរដ្ឋចំនួន ៦.៧៥២.២០០រៀល។ ចំណែក កាលពីថ្ងៃទី២ ឧសភា ២០២៤ សាលានេះទទួលបានថវិកាចំនួន ១.០៤០.០០០រៀល។ ហើយកាលពីថ្ងៃទី២៨ មិថុនា ២០២៤ សាលាដដែលនេះទទួលបានថវិកាចំនួន ៥០០.០០០ រៀលបន្ថែមទៀត។
សារព័ត៌មាន កម្ពុជាថ្ងៃនេះ បានព្យាយាមសុំទិន្នន័យលម្អិតពីចំណូល និងចំណាយនៅតាមបណ្ដាសាលាបឋមសិក្សាផ្សេងទៀតក្នុងស្រុកដងទង់ ពីមន្ត្រីការិយាល័យអប់រំ យុវជន និងកីឡា ស្រុកដងទង់ ប៉ុន្តែ មន្ត្រីប្រចាំការអះអាងថា រាល់របាយការណ៍ថវិកាទាំងអស់ ពុំត្រូវអនុញ្ញាតឱ្យចែកចាយទេ បើពុំមានការអនុញ្ញាតគណៈអភិបាលស្រុក។ មន្ត្រីបានប្រាប់ត្រឹមថា សូមចុះទៅតាមសាលា និងសុំពីគណៈគ្រប់គ្រងសាលារៀនផ្ទាល់ ពីរបាយការណ៍ចំណាយជាក់ស្ដែងនៅតាមសាលារៀននោះ។
ចំណែកសាលាបឋមសិក្សាមួយទៀត ស្ថិតនៅក្នុងឃុំស្រែជាខាងជើងដែរ ហើយមានសិស្សជិត ៣០០ (២៩៣) នាក់។ សាលារៀននេះមានបិទព័ត៌មានថវិកាដែលសាលាទទួលបានក្នុងរយៈពេល ១ឆ្នាំ។ ទឹកប្រាក់ចំនួន ១២.៨៤២.១០០រៀល បង្ហាញថា ជាមូលនិធិដំណើរការសាលារៀន (SOF) ១០០ភាគរយ ជាថវិកាបានពីកម្មវិធី (PB) របស់ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា។
របាយការណ៍ដែលសាលាបឋមសិក្សាត្រពាំងផ្នែលចំណាយ ចំនួន ២.៥៧៦.០០០រៀល សម្រាប់កិច្ចដំណើរការសាលារៀន ដូចជា ការងាររដ្ឋបាល ការប្រឡង សម្ភារៈ បរិក្ខារ សង្ហារិម សាងសង់ ថែទាំ ជួសជុល និងសេវាផ្សេងៗ ដូចជាទឹក ភ្លើងជាដើម។ ចំណែកថវិកា ចំនួន ១០.២៦៦.១០០រៀលផ្សេងទៀត សម្រាប់កែលម្អគុណភាពអប់រំ ដូចជា ការចូលរៀនដោយសមធម៌ សម្ភារៈរៀន និងបង្រៀន បរិស្ថាន ទីធ្លាកម្សាន្ត បំណិនជីវិត កីឡា អាហារូបករណ៍សិស្សក្រីក្របង្ការសិស្សបោះបង់ការរៀនសូត្រជាដើម។
នាយកសាលាបឋមសិក្សាត្រពាំងផ្នែល លោក អែម យ៉ាត ប្រាប់សារព័ត៌មានកម្ពុជាថ្ងៃនេះដែរថា រាល់របាយការណ៍ចំណូលចំណាយរបស់សាលា គឺខាងគណៈគ្រប់គ្រងបានធ្វើរបាយការណ៍ជាប្រចាំខែ និងមានតម្លាភាពដាក់ជូនការិយាល័យអប់រំស្រុក និងបញ្ចូលក្នុងប្រព័ន្ធទិន្នន័យ។
លោក អែម យ៉ាត បន្តថា ថវិកាដែលសាលាទទួលបានពីក្រសួងអាស្រ័យលើចំនួនសិស្ស។ លោកអះអាងថា ក្រៅពីតម្លាភាពលោកគិតគូរដល់គុណភាពអប់រំជាចម្បង។
លោក អែម យ៉ាត រៀបរាប់ថា៖ «សាលាខ្ញុំសិស្សច្រើន ហើយគោលដៅខ្ញុំគឺគុណភាពសំខាន់។ ខ្ញុំចង់បានលទ្ធផលល្អប្រសើរ។ ឥឡូវកំពុងស្នើអាណាព្យាបាល និងសប្បុរសជនជួយទិញSlide យកបញ្ចាំងបង្រៀនសិស្សអីផង»។
ពលរដ្ឋជាអាណាព្យាបាលសិស្សម្នាក់នៅភូមិខ្នាចប្រីយ៍ ថ្លែងមិនបញ្ចេញឈ្មោះឱ្យសារព័ត៌មានកម្ពុជាថ្ងៃនេះដឹងថា លោកចង់ឱ្យនាយកសាលាបឋមសិក្សាខ្នាចប្រីយ៍ ផ្លាស់ប្ដូរការដឹកនាំដើម្បីផលប្រយោជន៍សហគមន៍ខ្លួន។ លោកលើកហេតុផលថា នាយកសាលាពុំសូវហៅឪពុកម្ដាយជជែកពីរឿងកូនរៀនសូត្រ ដើម្បីប្រាប់ពីការខ្វះខាតរបស់កូនៗរបស់លោកទេ។ ចំណែកសៀវភៅតាមដានការសិក្សាសិស្សក៏លោកពុំដែលបានទទួលជាប្រចាំខែឡើយ គឺ១ឆ្នាំ ទើបគ្រូចែកមកអាណាព្យាបាលម្ដង។ រីឯ រឿងថវិការដ្ឋចំណាយបែបណា ក៏លោកកាន់តែពុំធ្លាប់ដឹង ហើយកាន់តែមិនហ៊ានសួរនាំជីកឫសជីកគល់ ទោះលុយនោះយកធ្វើអ្វី ខ្វះខាតអី។ ប៉ុន្តែ លោកអះអាងថា បើខាងសាលាស្នើថវិកាធ្វើរបង ឬព្រីនឯកសារប្រឡងជាដើម លោករីករាយចូលរួមជានិច្ច ដើម្បីជួយអភិវឌ្ឍសាលារៀន។
អាណាព្យាបាលសិស្សផ្សេងទៀតអះអាងដូចៗគ្នាថា ពួកគេបារម្ភពីគុណភាពអប់រំចំពោះកូនចៅរបស់ខ្លួនណាស់ តែក្នុងនាមពលរដ្ឋដែលមិនសូវបានយល់ដឹង និងមិនហ៊ានរិះគន់គ្រូៗ និងនាយកសាលាក្នុងសហគមន៍របស់ពួកគេទេ។ ពលរដ្ឋខ្លះសុខចិត្តដូរកូនទៅរៀននៅសាលាបឋមសិក្សាផ្សេង ដូចជា ទៅត្រពាំងផ្នែលជាដើម បើទោះបីជា សាលានោះឆ្ងាយពីផ្ទះរបស់ពួកគេយ៉ាងណាក្ដី។
ឆ្លើយតបនឹងមតិរិះគន់ភាពអសកម្មរបស់ខ្លួន នាយកសាលាបឋមសិក្សាខ្នាចប្រីយ៍ លោក ផូ សុធី អះអាងថា គុណភាពសិក្សារបស់សិស្សមិនមែនស្ថិតនៅលើគ្រូ និងនាយកសាលាទាំងស្រុងទេ។ លោកថា អាណាព្យាបាលសិស្សមួយចំនួនមិនបានចូលរួមតាមដាន និងជំរុញការរៀនសូត្ររបស់កូនចៅឡើយ។ រីឯសៀវភៅតាមដានការសិក្សាសិស្សជាដើមលោកទទួលបានពីគ្រូបន្ទុកថ្នាក់រៀងរាល់ខែ ប៉ុន្តែ លោកអះអាងថា ថ្នាក់រៀនខ្លះចែកដល់អាណាព្យាបាល១ឆ្នាំម្ដង ដូចជា ថ្នាក់ទី១ ព្រោះគ្រូបារម្ភពីការរហែក និងបាត់សៀវភៅតាមដានជាដើម។ ចំណែក រឿងចាយវាយលុយកាក់ពីក្រសួង និងបានពីសប្បុរសជន ឬអាណាព្យាបាលសិស្ស លោកពុំដែលកិបកេងយកមានខ្លួនឯងទេ។ ព្រោះលោកថា មានរបាយការណ៍ និងវិក្កយបត្រទិញត្រឹមត្រូវជានិច្ច។
លោក ផូ សុធី រៀបរាប់ថា៖ «ខ្ញុំមិនដែលយកលុយទៅមានបានតែខ្ញុំទេ។ រាល់ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំមានជីវភាពសមរម្យហើយ។ ផ្ទះ ដី មុខរបរសមល្មម។ ខ្ញុំមិនចង់បាន ហើយលុយធ្វើរបងក៏ធ្វើជាប់មករហូត ក៏អត់គឺទេ។ តែសំខាន់ចង់ឱ្យពួកគាត់ (អាណាព្យាបាល) អីហ្នឹង ចូលរួមតាមដានកូនចៅគ្រប់ៗគ្នា ទៅវិញទេ បាទ!»។
ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាឃុំស្រែជាខាងជើងលោក ខឹម ហ៊ាង ប្រាប់សារព័ត៌មានកម្ពុជាថ្ងៃនេះថា រដ្ឋបាលឃុំពុំមានកញ្ចប់ថវិកាសម្រាប់ដំណើរការសាលារដ្ឋនៅមូលដ្ឋានរបស់លោកទេ។ ប៉ុន្តែ ម្ដងម្កាលលោកនិងសមាជិកក្រុមប្រឹក្សារបស់លោកមានកម្មវិធីចុះអប់រំពីបញ្ហាអនាម័យនៅតាមសាលារៀនទាំង ៤ទីតាំងនៅឃុំរបស់លោក រួមមានសាលាបឋមសិក្សាខ្នាចប្រីយ៍ ត្រពាំងផ្នែល ភ្នំតូច និងបឋមសិក្សា-អនុវិទ្យាល័យស្រែជា។ លោកអះអាងថា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានមិនមានយន្តការត្រួតពិនិត្យការចាយវាយថវិកានៅតាមសាលារដ្ឋនោះទេ ព្រោះជាការទទួលខុសត្រូវរបស់ការិយាល័យអប់រំស្រុក ប៉ុន្តែ ក្នុងនាមលោកជាអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានក៏ចង់ឃើញគណៈគ្រប់គ្រងសាលាបែងចែកថវិកាទាំងនោះដោយតម្លាភាព។
លោក ខឹម ហ៊ាង រៀបរាប់ថា៖ «ខ្ញុំនេះចង់ឱ្យតែតាមសាលារដ្ឋនៅមូលដ្ឋានខ្ញុំនេះ មានតម្លាភាព សុក្រិត្យត្រឹមត្រូវ បាទ។ ព្រោះអីពេលគេរិះគន់មក ខ្ញុំ (មេឃុំ) ក៏អត់អារម្មណ៍ ហើយអត់សប្បាយចិត្តដែរ។ អ៊ីចឹង សូមលោកគ្រូអ្នកគ្រូ ធ្វើអីឱ្យត្រឹមត្រូវទៅ បានល្អទាំងអស់គ្នា»។
ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា បានកំណត់គោលការណ៍គ្រប់គ្រងថវិកាប្រកបដោយគណនេយ្យភាពដូចតទៅ គឺគ្រប់សាលារៀនសាធារណៈ សាលាមត្តេយសិក្សាធនធាន អគារធនធាន សាលាគរុកោសល្យ និងវិក្រិតការខេត្ត និងមជ្ឈមណ្ឌលគរុកោសល្យភូមិភាគខេត្ត រាល់ពេលទទួលបានសាច់ប្រាក់ ត្រូវប្រជុំផ្សព្វផ្សាយ និងបិទផ្សាយលើបញ្ជរព័ត៌មានជូនលោកគ្រូ អ្នកគ្រូ គណៈកម្មការគ្រប់គ្រងសាលារៀន និងអ្នកពាក់ព័ន្ធនូវព័ត៌មានពីចំនួនសាច់ប្រាក់ដែលទទួលបាន និងគម្រោងចំណាយប្រចាំត្រីមាស។ ក្នុងនោះនាយកសាលា ហិរញ្ញិកសាលា ឬមន្ត្រីទទួលបន្ទុកគណនេយ្យសាលា និងគណៈកម្មការគ្រប់គ្រងសាលារៀន ត្រូវសហការចាត់ចែងគ្រប់គ្រង និងទទួលខុសត្រូវលើការចំណាយថវិកា។
រីឯសង្គមស៊ីវិលដែលឃ្លាំមើលវិស័យអប់រំយល់ថា ក្រសួងគួរជំរុញទៅការិយាល័យអប់រំស្រុកដើម្បីពង្រឹងយន្តការរបស់ក្រសួងអប់រំដែលមានស្រាប់ ឱ្យកាន់តែមានតម្លាភាព។ នាយកប្រតិបត្តិអង្គការភាពជាដៃគូអប់រំ (NEP) លោក ខៀវ ចិត្រា ថ្លែងប្រាប់សារព័ត៌មានកម្ពុជាថ្ងៃនេះថា នៅតាមសាលារៀនរដ្ឋមានយន្តការជំរុញឱ្យអាណាព្យាបាលសិស្សចូលរួមក្នុងកម្មវិធីសិក្សារបស់កូនៗហើយ តាមរយៈគណៈកម្មការគ្រប់គ្រងសាលា គណៈកម្មការទ្រទ្រង់សាលា និងគណៈកម្មការគ្រប់គ្រងថ្នាក់រៀនជាដើម។
លោក ខៀវ ចិត្រា៖ «អ៊ីចឹងដើម្បីឱ្យឪពុកម្ដាយអាចចូលរួម ហើយដឹងលឺរឿងនឹង (តម្លាភាពថវិកា)។ ជាយោបល់ខ្ញុំ ក្រសួងគួរជំរុញឱ្យសាលា ហើយបើនៅបឋមសិក្សា គួរជំរុញឱ្យថ្នាក់ស្រុកបន្តពង្រឹងយន្តការគណៈកម្មការនៅតាមសាលានឹង»។
រីឯមន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលតាមដានកិច្ចការអភិវឌ្ឍសង្គម និងសិទ្ធិមនុស្សយល់ឃើញថា ទាំងអាណាព្យាបាល និងគ្រូនៅសាលាគួរតែឧស្សាហ៍ជជែកគ្នា និងផ្ដល់ដំណឹងពីការអភិវឌ្ឍនៅសាលារៀនដើម្បីកែប្រែការអប់រំដល់កូនៗរបស់គាត់។ ប្រធានអង្គការសម្ព័ន្ធភាពការពារសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ហៅកាត់ថា CHRAC លោក រស់ សុដ្ឋា ថ្លែងថា អាណាព្យាបាលត្រូវស្វែងយល់ពីសិទ្ធិរបស់ខ្លួនថា ពួកគាត់ត្រូវមានសិទ្ធិយល់ដឹងពីព័ត៌មានរបស់សាលាអ្វីខ្លះ ព្រោះសិទ្ធិទាំងអស់នោះ គឺជាការចូលរួមអភិវឌ្ឍ និងកសាងអនាគតកូនៗរបស់គាត់។ លោកណែនាំថា អាណាព្យាបាលត្រូវមានសិទ្ធិសួរនាំខាងសាលារាល់ផែនការដាក់ចេញ ដែលវាប្រៀបបាននឹងអាយុជីវិតរបស់ពួកគាត់។
លោក រស់ សុដ្ឋា រៀបរាប់ថា៖ «ចំណែកខាងសាលារៀនក៏អ៊ីចឹងដែរ គឺត្រូវមានកាតព្វកិច្ចផ្ដល់ព័ត៌មានទាំងឡាយដល់អាណាព្យាបាលដែរបាទ! តាមមធ្យោបាយ ៣ចំណុច ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយផែនការគ្រប់គ្រងថវិការបស់គាត់ដែរ។ ទី១ ជូនដំណឹងពីចំនួនថវិកាប្រចាំឆ្នាំដែលគាត់ទទួលបាន និងការចាយវាយ និងទី៣ យន្តការចាយវាយ គឺត្រូវរៀនសូត្រពីយន្តការចាយវាយមានតម្លាភាព ដោយមានការត្រួតពិនិត្យគណៈកម្មការគ្រប់គ្រងសាលា»។
លោក រស់ សុដ្ឋា បន្តថា បញ្ហានេះមានភាពស្មុគស្មាញណាស់ច្រើន ព្រោះកន្លែងខ្លះគ្រូក៏មិនទាន់យល់ពីអ្វីហៅថា សិទ្ធិ អ្វីហៅថា តម្លាភាព និងអ្វីជាការចូលរួម ហើយពលរដ្ឋក៏ដូចគ្នា ដែលធ្វើឱ្យបញ្ហានឹងនៅប្រឈមធំណាស់ក្នុងការអនុវត្តតម្លាភាព ដោយទំនួលខុសត្រូវ និងការចូលរួមដើម្បីអភិវឌ្ឍសហគមន៍។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា អ្នកស្រី ឃួន វិច្ឆិកា ពន្យល់ថា ក្រសួងអប់រំតែងទម្លាក់ថវិកាទៅតាមសាលារៀន ដោយមានមូលដ្ឋានគណនាផ្អែកលើ២ចំណុច។ ទី១ គឺថវិកាថេរ ដែលត្រូវបែងចែកច្បាស់លាស់ដោយកំណត់តាមតំបន់ដូចជា តំបន់ធម្មតា តំបន់ដាច់ស្រយាល ឬតំបន់ជួបការលំបាក។ ទី២ ថវិកាអថេរ ដែលត្រូវផ្ដល់ជូនតាមចំនួនសិស្សម្នាក់ៗក្នុង១ឆ្នាំសិក្សា។ អ្នកស្រីបន្តថា ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ក្រសួងអប់រំតែបន្ថែមប្រាក់ដំណើរការសាលារៀនទៅកាន់សាលារៀននីមួយៗ ដើម្បីកែលម្អគុណភាពនៃការអប់រំ និងសាងសង់អគារសាលា ក៏ដូចជាបំពាក់នូវសម្ភារៈនានាដែលជាតម្រូវការក្នុងការសិក្សា។ លើសពីនេះអ្នកស្រីថា ក្រសួងកំពុងសិក្សាបន្ថែមអំពីការគាំទ្រគ្រប់សាលារៀនទាំងអស់អាចទទួលបានស្តង់ដារសាលារៀនគំរូ។
កាលពីឆ្នាំ២០២៣ ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា បានចំណាយថវិកាលើវិស័យរបស់ខ្លួនចំនួន ជិត ៤ពាន់ពាន់លាន (៣,៧៣០,១៥៧លាន) រៀល។ ក្នុងនោះ ចំណាយចរន្ត សំដៅលើការចំណាយជាប្រចាំសម្រាប់ទ្រទ្រង់កិច្ចប្រតិបត្តិការផ្នែករដ្ឋបាល ជាង ៣ពាន់ពាន់លាន (៣,៥១២,៣១៩លាន) រៀល។ ចំណែក ចំណាយមូលធន ដែលសំដៅលើការចំណាយពាក់ព័ន្ធនឹងការវិនិយោគក្នុងកិច្ចអភិវឌ្ឍន៍មូលដ្ឋានដើម្បីបង្កើនចំណូលនៅពេលអនាគត មានចំនួន ជាង ២០០ពាន់លាន (២១៧,៨៣៨លាន) រៀល។
អ្នកស្រី ឃួន វិច្ឆិកា រៀបរាប់ថា៖ «កន្លងមក ដើម្បីរក្សាតម្លាភាព ប្រសិទ្ធភាពក្នុងការប្រើប្រាស់ថវិកា នាយកដ្ឋានជំនាញតែងតែទៅធ្វើ ត្រួតពិនិត្យ (Spot Check) នៅតាមសាលានីមួយៗ និងធ្វើអធិការកិច្ចផងដែរ បង! អ៊ីចឹង ទាក់ទងជាមួយសាលាខាងលើនេះ (សាលាបឋមសិក្សាខ្នាចប្រីយ៍) ក្រសួងនឹងសិក្សាលម្អិតជាក់ស្ដែងបន្ថែមទៀត។ ហើយអរគុណច្រើនចំពោះព័ត៌មាន»។
កន្លងទៅតាមក្រសួងស្ថាប័នរដ្ឋបានកំណត់គោលការណ៍ និងការណែនាំជាច្រើនដើម្បីគ្រប់គ្រងថវិកាដោយតម្លាភាព និងគណនេយ្យភាព។ ប៉ុន្តែ អំពើពុករលួយនៅកម្ពុជាពុំមានស្ថានភាពល្អប្រសើរឡើយ។ ជាក់ស្ដែង កាលពីឆ្នាំ២០២៣ ស្ថានភាពអំពើពុករលួយកាន់តែអាក្រក់ជាងមុន បើប្រៀបធៀបនឹងឆ្នាំ២០២២។
របាយការណ៍អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិ កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែមករា ២០២៤ បង្ហាញថា អំពើពុករលួយនៅកម្ពុជា កាលពីឆ្នាំ២០២៣ អាក្រក់ជាងឆ្នាំមុន (២០២២) ដោយសាររដ្ឋាភិបាលគ្មានឆន្ទៈពិតប្រាកដលុបបំបាត់ និងស្ថិតក្នុងស្ថានភាពគួរឱ្យព្រួយបារម្ភ។ របាយការណ៍នោះ បង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាលអត់ឆន្ទៈប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ និងអ្វីកាន់តែឱ្យបារម្ភពីបញ្ហាប្រឈមរ៉ាំរ៉ៃ ដូចជា អត់ប្រសិទ្ធភាពក្នុងការផ្ដន្ទាទោសមន្ត្រីអំពើពុករលួយ ប្រើធនធានមិនត្រឹមត្រូវ និងខ្វះខាតគណនេយ្យភាព។ ចំណែកការសូកប៉ាន់នៅបន្តកើតមាន ហើយការសូកបន្តរាល់ថ្ងៃក្នុងចរន្តអាជីវកម្ម ខណៈប្រព័ន្ធតុលាការមិនឯករាជ្យ ឬមិនដំណើរការដោយសារឥទ្ធិពលនៃផលប្រយោជន៍ដល់ក្រុមមនុស្សមួយភាគតូច៕
